RES Achterhoek: energietransitie met zonne- en windenergie

ACHTERHOEK – De acht gemeenten die samen de RES-regio Achterhoek vormen, de provincie Gelderland en waterschap Rijn en IJssel willen in 2030 in de Achterhoek 1,35 TWh* aan duurzame energie opwekken met zon en wind. Dat staat in het ontwerp van de Regionale Energiestrategie Achterhoek (RES) 1.0 dat recent door alle dagelijks besturen van de partners is geaccordeerd. Na het zomerreces gaat de ontwerp-RES 1.0 naar de volksvertegenwoordigers ter besluitvorming. De Achterhoek is één van de 30 regio’s in Nederland die met de RES haar verantwoordelijkheid neemt om bij te dragen aan de uitvoering van het landelijk Klimaatakkoord om de CO2-uitstoot flink te om klimaatveranderingen tegen te gaan. Hiervoor moet landelijk 35 TWh worden opgewekt in 2030. Tegelijkertijd draagt de RES bij aan de eigen regionale energie-ambities.

Verrijken van bestaand beleid
Met de RES 1.0 bouwt de Achterhoek voort op het eigen regionale beleid dat in 2016 geactualiseerd is in de Regionale Uitvoeringsagenda Achterhoek (RUA). Hier ligt de basis voor de bijdrage van 1,35 TWh. Netbeheerder Liander heeft als samenwerkingspartner berekend dat het elektriciteitsnetwerk deze opwek aankan. “Ruim een derde is al gerealiseerd door de bestaande zonne- en windparken en door projecten waarvan we weten dat die eraan komen. Het resterende deel willen we vooral met grootschalige zon-op-dak projecten realiseren en met windenergie, waarover we per gemeente afspraken hebben gemaakt,” zegt Frans Langeveld, bestuurlijk trekker van de RES Achterhoek en tevens wethouder duurzaamheid in Doetinchem.

Zorgvuldige keuzes in belang van het landschap
Na de verkenning voor de RES 1.0 blijkt dat er in de Achterhoek veel ruimte is om duurzame energie op te wekken met zon en wind. “Maar”, stelt Langeveld, “we willen in de Achterhoek selectief en zorgvuldig met de ruimte en het landschap omspringen. Niet alles wat kan moeten we op dit moment ook al doen. De energietransitie is volop in beweging. Op de langere termijn zijn ook innovaties te verwachten in bijvoorbeeld opslag van elektriciteit in batterijen en het benutten van waterstof.” Deze suggesties kwamen voort uit de sessies die gehouden zijn met inwoners, volksvertegenwoordigers en andere belanghebbenden en werden bevestigd met de resultaten van een online peiling (Swipocratie) onder de Achterhoekse bevolking. Hierin is samen met Jong RES Achterhoek opgetrokken om ook jongeren te bereiken, de belangrijkste generatie die profijt zal hebben van de RES. Uit de participatieactiviteiten kwamen ook de zorgen om de aantasting van de leefomgeving naar voren. “Dat vinden we zelf als RES-partners ook heel belangrijk”, aldus Langeveld.

Zon én wind
Om duurzame energie op te kunnen wekken en te kunnen transporteren via het bestaande elektriciteitsnetwerk, is een opwekcombinatie van wind- en zonne-energie nodig. Langeveld licht toe: “Als de zon schijnt waait het vaak niet en andersom. We hebben beide nodig voor balans op het netwerk en om de opgewekte energie te kunnen benutten. Maar ook om de energiekosten voor de inwoners van de Achterhoek betaalbaar te houden en rekening te houden met de leefomgeving. Alleen inzetten op zonneparken gaat ten koste van landbouwgrond, waar onze agrariërs maar ook inwoners zich zorgen over maken. Daarom kiezen we ervoor om stevig in te zetten op zon-op-dak-projecten, zoals zonnepanelen op bedrijfsdaken en boven openbare parkeerplaatsen. Daarnaast hebben we zorgvuldig een aantal zoekgebieden opgenomen waar windturbines geclusterd kunnen worden; dit vergt minder ruimte. Hoe en waar precies, dat moet nog worden uitgewerkt in de fase naar de RES 2.0.”

Warmte
In de RES 1.0 is ook een verkenning opgenomen voor een Regionale Warmtestructuur (RWS). Hieruit blijkt dat de Achterhoek weinig eigen warmtebronnen heeft om warmte te produceren ter vervanging van aardgas. De warmtekaart laat ‘slechts’ zeven potentiële warmteclusters zien in Groenlo, Winterswijk, Aalten, Ulft, Doetinchem, Didam en ’s-Heerenberg. Of en hoe warmte daar en in de rest van de Achterhoek kan worden vastgehouden en verdeeld onder huishoudens moet nog nader worden uitgewerkt. Zeker is dat voor verwarming in de toekomst in de Achterhoek elektriciteit een grote rol gaat spelen. De elektriciteitsvraag zal hierdoor sterk toenemen.

Lokaal bijdragen, lokaal profiteren
Alle partners die betrokken zijn bij de RES vinden het uitgangspunt ‘lokaal bijdragen, lokaal profiteren’ belangrijk. “We willen dat inwoners, maatschappelijke organisaties en dorpen die betrokken zijn bij de planvorming of hun nek uitsteken om bij te dragen aan duurzame energieproductie, ook voor minimaal 50 procent moeten profiteren van de opbrengsten van opweklocaties voor zon en wind. De RES-partners hebben afgesproken om op korte termijn het plan ‘Lokaal (collectief) eigendom’ uit te werken, zodat omwonenden en lokale energiecoöperaties met dezelfde spelregels aan het stuur zitten bij de realisatie van zonne- en windparken”, licht Langeveld toe.

Vervolgproces: samen d’ran
In de RES 1.0 is de mogelijke verdeling van zon en wind op hoofdlijnen vastgelegd. “Daarmee hebben we regionaal de koers voor de komende jaren bepaald. Bij de uitvoering zijn voornamelijk de gemeenten aan zet, in nauwe samenspraak met hun inwoners. Want de concrete projecten moeten voldoen aan de lokale en provinciale omgevingsvisies en regelgeving. Dat is de juridische basis voor het wel of niet kunnen afgeven van vergunningen voor zon- en windparken. De gemeenten moeten de RES 1.0 daarom vastleggen in eigen beleid,” blikt Frans Langeveld vooruit.

Besluitvorming
Voordat de RES 1.0 geconcretiseerd kan worden, zijn eerst de gemeenteraden, provinciale staten en het Algemeen Bestuur van het waterschap na het zomerreces aan zet om de RES 1.0 vast te stellen. Deze volksvertegenwoordigers zijn tijdens de gehele voorbereidingsperiode op gezette momenten betrokken en geïnformeerd. Het is mogelijk dat raden nog wijzigingen voorstellen. De resultaten worden verwerkt in de RES 1.0, die vervolgens voor definitieve besluitvorming wordt aangeboden. “Door deze werkwijze is onze RES wel iets later klaar dan elders, maar we vinden het erg belangrijk dat er voldoende tijd wordt genomen. Het gaat hier wel over een belangrijk besluit voor de toekomst van de Achterhoek en de eigen gemeente”, besluit Langeveld.

Meer informatie: www.res-achterhoek.nl/ontwerpRES1