Luchtwachttorens bij ADW

LINTELO – Sandra van Lochem vertelt op donderdag 12 november over Luchtwachttorens, getuigen van de Koude Oorlog, over luchtwachttoren Aalten en Varsseveld. Ze doet dit op uitnodiging van Oudheidkundige Werkgemeenschap ADW (Aalten – Dinxperlo – Wisch). Aanvang is 19.45 uur bij het Kulturhus in Lintelo. De toegang is gratis.

Van 1953 tot circa 1970 stond aan de Koningsweg in Aalten naast de voormalige vuilstort een militaire uitkijktoren van ruim 15 meter hoog. Het fundament was nog lang te zien maar ligt nu onder grond. Luchtwachttoren 1I3, “Izak 1”, zoals de codenaam luidde, maakte deel uit van een netwerk van 276 uitkijkposten verspreid over het land. Ze vielen onder het Korps Luchtwachtdienst (KLD) dat tijdens de Koude Oorlog vijandelijke – lees Russische – vliegtuigen moest opsporen die lager vlogen dan de radar toen kon waarnemen (beneden 1500 meter). Op de toren stonden vrijwilligers, luchtwachters, te speuren naar laagvliegende vliegtuigen. Het KLD bestond van 1950-1968 en bouwde op de helft van de locaties speciaal voor dit doel ontworpen prefab betonnen raatbouwtorens (de luchtwachttorens) zoals in Aalten. Op de andere locaties kon worden volstaan met opbouwen op al bestaande hoge gebouwen, zoals in Varsseveld, waar de molenromp Kwaksmölle (luchtwachtpost 1K2) voor dit doel werd verhoogd.

Door snellere vliegtuigen en verbeterde radar werd waarnemen met oog en oor achterhaald. Tussen 1964 en 1968 werd het KLD ingekrompen en uiteindelijk opgeheven en de toren in Aalten werd gesloopt. Er zijn er in het hele land nog maar 19 van deze torens bewaard gebleven. Ook de opbouwen van het KLD op bestaande gebouwen zijn zeldzaam, maar de Kwaksmölle in Varsseveld is bewaard gebleven.

De lezing van 12 november gaat over de verdwenen luchtwachttoren in Aalten. Ook zal de nabijgelegen nog bestaande luchtwachtpost Kwaksmölle in Varsseveld aan de orde komen. De presentatie bevat veel historische beelden en archiefmateriaal. Ook wordt een korte voorlichtingsfilm uit 1955 vertoond over het Korps Luchtwachtdienst, met uniek beeldmateriaal.

Onderwerpen die aan de orde komen zijn o.a. de bouw en constructie van de torens, de organisatie van het KLD, de opleiding van luchtwachters, dagelijkse gang van zaken op een luchtwachtpost, vliegtuigherkenning en (internationale) praktijkoefeningen (spotteroefeningen), de taak van het regionale commandocentrum (luchtwachtcentrum Deventer), en de bijdrage van vrouwen (luva’s) in het KLD.

Drs. Sandra van Lochem-van der Wel is als historisch geograaf gespecialiseerd in militair erfgoed en groene monumenten. Al jaren doet zij onderzoek naar luchtwachttorens en het Korps Luchtwachtdienst en schrijft er artikelen over. Zij werkt als senior-adviseur cultureel erfgoed en landschap bij Natuurmonumenten