Achterhoekse bodem goed op orde 

De toestand van de Achterhoekse landbouwbodem is over het algemeen van  een goed niveau. De organische stofgehaltes zijn gemiddeld goed, er is  voldoende bodemleven actief en ook de fosfaattoestanden zijn goed op orde.  Wel zijn er aandachtspunten voor de toekomst. Dit blijkt uit een recentelijk  afgerond onderzoek waaraan zo’n 300 agrariërs, loonwerkers en partners  samenwerken in het project ‘Locatie specifiek maatwerk voor bodem- en  waterkwaliteit.’ 

Meer inzicht in bodem- en waterkwaliteit 
Agrarische ondernemers staan voor de uitdaging om voldoende ruwvoer van goede  kwaliteit te produceren, de bodemkwaliteit te bewaken en de waterkwaliteit te  beschermen. Tussen bedrijven bestaan echter grote verschillen. Lokale verschillen in  bodem en waterhuishouding en het vakmanschap van de agrarisch ondernemer spelen  hierin een cruciale rol.  

Om van elkaar te leren en maatwerk in adviezen te kunnen geven is het nodig meer  inzicht te krijgen in de ontwikkeling en de actuele toestand van de bodem. In 2019 is de  vereniging Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA) daarom een  samenwerking gestart met het Nutriënten Management Instituut (NMI) om dit inzicht te  vergroten op basis van beschikbare bodemanalyses, metingen en proefgegevens en dit  te vertalen in concrete adviezen voor individuele agrarische bedrijven. De VKA is een lerend netwerk voor de landbouw. In de Achterhoek werken 300 agrariërs, loonwerkers  en partners aan het ontwikkelen van nieuwe kennis op het gebied van  kringlooplandbouw. Het project is gefinancierd door de VKA-partners provincie  Gelderland en Waterschap Rijn en IJssel.

Analyses van de Achterhoekse bodem 
Op basis van onder meer beschikbare bodemanalyses die boeren hebben laten uitvoeren  bij onderzoeksbureau Eurofins Agro, is in kaart gebracht hoe de bodemkwaliteit in de  Achterhoek zich de afgelopen 25 jaar ontwikkeld heeft. Ook zijn cijfers gebruikt van  melkveehouders die zijn aangesloten bij de VKA. 

Positieve bijdrage aan waterkwaliteit en bodemvruchtbaarheid Eén van de indicatoren voor bodemkwaliteit is het organische stof (OS) gehalte. Het OS gehalte is de afgelopen twee decennia vrij stabiel gebleven dan wel gestegen in de  Achterhoek, blijkt uit het onderzoek. Meer organische stof in de bodem zorgt dat vocht  en mineralen beter vastgehouden worden en dat levert naast een positieve bijdrage aan  de waterkwaliteit ook een positieve bijdrage aan de bodemvruchtbaarheid.  ‘Het onderzoek bevestigt dat agrarische ondernemers middels een uitgekiende  vruchtwisseling, gebruik van vanggewassen en groenbemesters en slim bodembeheer  erin slagen om de jaarlijkse afbraak van organische stof te compenseren en deze zelfs  op te bouwen’, aldus Gerard Ros, onderzoeker bij NMI. 

Maatwerk cruciaal voor duurzaam bodembeheer 
Op basis van analyses is in beeld gebracht wat de grootste uitdagingen zijn voor een  duurzaam bodembeheer. Deze uitdagingen zijn 1) voorkom achteruitgang in  bodemvruchtbaarheid en verhoog de benutting van mest, 2) zorg voor een goede  bodemstructuur en 3) voorkom gewasschade door droogte. Hiervoor hebben  onderzoekers concrete oplossingen op een rij gezet. Bijvoorbeeld door perceelsspecifiek  te bemesten, kruidenrijk gras met klaver op te nemen of door water vast te houden met  boerenstuwen. Maatwerk per bedrijf en soms per perceel blijft echter cruciaal. 

Bij minister onder de aandacht 
De VKA heeft samen met Groeikracht en Agro-innovatiecentrum De Marke de inzet en  ervaring van Achterhoekse boeren voor een betere bodem- en waterkwaliteit onlangs  aangereikt aan het ministerie van Landbouw. Nederland moet namelijk voldoen aan  eisen op het gebied van waterkwaliteit en milieu. Binnen diverse projecten en pilots  hebben de VKA en haar leden de afgelopen jaren ervaring opgedaan met  bedrijfsspecifieke normen voor het gebruiken van mest, aandacht voor een betere  bodem en de inzet van de juiste meststoffen.  

Deze ervaringen, de beschikbare cijfers vanuit de VKA en de conclusies van het  onderzoek tonen aan dat met goed vakmanschap positieve stappen in de richting van  kringlooplandbouw zijn gezet. In de brief aan de minister is benadrukt dat maatwerk in  oplossingen cruciaal is, want op boerenbedrijven spelen omgevingsfactoren zoals 

bijvoorbeeld grondsoort, weersinvloeden en de beschikbaarheid van water een grote rol.  Effecten van maatregelen kunnen per bedrijf of zelfs per perceel verschillend zijn.  ‘De grote zorg die wij als boeren veelvuldig uitspreken is het achterwege blijven van de  mogelijkheid tot evenwichtsbemesting, hét duurzame kringloop-principe.  Fosfaattoestanden van de bodem zijn weliswaar op niveau, maar er is wel degelijk  sprake van een daling van de fosfaatbeschikbaarheid in de bodem, blijkt uit deze analyse  van het NMI. Wij hebben het ministerie van LNV dan ook een handreiking gedaan hoe  wij verantwoord invulling kunnen geven evenwichtsbemesting. Dus duurzame  kringlooplandbouw zoals het hoort en zoals we dat willen. Wij zijn erg benieuwd naar de  reactie van LNV’, zet Stefan te Selle, VKA-bestuurslid, uiteen. 

Over de VKA 
De vereniging Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA) is een lerend netwerk  van de landbouw in Achterhoek en Liemers voor een vruchtbare toekomst waarbij samen  met agrariërs en partners nieuwe kennis ontwikkeld wordt. Deze kennis wordt gedeeld in  de VKA-studiegroepen. VKA ging in 2013 als project van start. Sinds 1 januari 2020 is  VKA een zelfstandige boerenvereniging met een boerenbestuur en ruim 300 leden  bestaande uit melkveehouders en loonwerkers. Samen met de gouden partners LTO  Noord, Waterschap Rijn en IJssel, ForFarmers, FrieslandCampina, Vitens, Rabobank,  Provincie Gelderland, Countus, Achterhoek Ambassadeurs en Eurofins werkt de VKA aan  de gezamenlijke doelen.