Meer sociale eenzaamheid en minder participatie in regio Noord- en Oost-Gelderland

GELDERLAND – Een toenemend aantal volwassenen in de regio Noord- en Oost-Gelderland voelde zich de afgelopen jaren sociaal eenzaam en miste een betekenisvolle relaties met een brede groep mensen, zoals kennissen, collega’s of buurtgenoten. Om een beter beeld te krijgen van deze ongunstige trend, voerde GGD Noord- en Oost-Gelderland (GGD NOG) afgelopen najaar een verdiepend onderzoek uit op de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022. Onderdeel van dit onderzoek was een panelonderzoek naar sociale bezigheden. Uit het op maandag 15 april 2024 gepubliceerde rapport blijkt dat er een daling te zien is in het doen van sociale activiteiten en vrijwilligerswerk.

Ongunstige trends 
In 2012 en 2016 ervaarde een kwart van de inwoners sociale eenzaamheid. In 2022 is dat toegenomen tot 1 op de 3. Onder 65-plussers is de stijging het sterkst. In Noord- en Oost-Gelderland is de sociale eenzaamheid iets lager dan gemiddeld in Nederland (31% ten opzichte van 35%). Daarnaast is een daling te zien in het aandeel inwoners dat vrijwilligerswerk doet of sociale activiteiten onderneemt. Van de volwassenen en ouderen in de regio verricht 30% vrijwilligerswerk. Hoewel dit hoger is dan gemiddeld in Nederland (25%), is dit in de regio wel gedaald sinds 2016 (37%). Ook het ondernemen van sociale activiteiten, zoals op bezoek gaan of bezoek ontvangen, laat een daling zien. Deze ongunstige trends zijn mogelijk versterkt door de coronaperiode.

Risicogroepen
Er zijn veel overeenkomsten in de groepen die sociaal eenzaam zijn en geen vrijwilligerswerk doen. Dit zijn bijvoorbeeld vaak ouderen, mensen met een lage sociaaleconomische positie en/of mensen die weinig georganiseerde sociale activiteiten doen. Er zijn ook enkele verschillen. Zo zijn alleenwonenden, mensen zonder betaalde baan en mannen vaker sociaal eenzaam, maar ook vaker vrijwilliger.

Verhaal achter de cijfers
Het verdiepende panelonderzoek geeft inzicht in onder meer motivaties en mogelijke belemmeringen om sociale activiteiten of vrijwilligerswerk te doen. Hieruit blijkt dat het leveren van een maatschappelijke bijdrage en het helpen van andere mensen de belangrijkste redenen zijn om vrijwilligerswerk te doen. Redenen om eventueel te stoppen of geen vrijwilligerswerk te doen zijn met name gezondheidsredenen, tijd (niet kunnen combineren), het niet meer leuk vinden en geen behoefte aan hebben. Er is vraag naar een betere vindplaats van en informatie over vrijwilligerswerk. Verder doen de meeste respondenten sociale activiteiten met name om contacten te onderhouden en gezelligheid/plezier te beleven.

Aan de slag
Het is belangrijk om aandacht te hebben voor deze ongunstige trends en de groepen die vaker eenzaam zijn of minder participeren. Irene Linders-Wouters, Adviseur Gezondheidsbevordering bij GGD NOG: “Eenzaamheid is een complex probleem en veel factoren hebben invloed. Het voorkomen van eenzaamheid en het stimuleren van ontmoeting en verbinding is een belangrijke opdracht. Onderzoek laat zien dat dit bijdraagt aan veel facetten van (positieve) gezondheid.” Het rapport van de GGD biedt gemeenten handreikingen voor verschillende interventies die eenzaamheid helpen tegen te gaan en sociale participatie stimuleren. Dit zijn bijvoorbeeld ‘Eén tegen eenzaamheid’, ‘Welzijn op Recept’ of het inrichten van een ‘Signaalpunt’. Daarnaast kan het helpen om het aanbod van vrijwilligerswerk beter onder de aandacht te brengen van inwoners en ondersteuning te bieden aan vrijwilligers.

Zelf aan de slag? Informeer bij je gemeente naar de mogelijkheden of lees het volledige rapport met conclusies en adviezen via ggdnog.nl/nieuws.